Peloponez w pojedynkę i z namiotem

Półwysep Mani. To trudna ziemia: skalista, porośnięta ostrymi krzewami, ani ją uprawiać, ani na niej hodować. (fot. Ewa Chwałko)

Peloponez jest górzysty i surowy. Mniejsze góry i nieliczne wypłaszczenia porastają oliwnymi gajami. Trudno oprzeć się wrażeniu, że drzewa oliwne o poskręcanych pniach, przysuszonych i bardziej srebrnych niż zielonych koronach rodzą się od razu stare. Na Spartę cień rzuca groźne pasmo Tajgetu. Jestem tam.

Ale najpierw Sparta - o jej znaczeniu w świecie starożytnym świadczy właściwie tylko pomnik prawodawcy Likurga. To on ustalił ustrój spartański i surowe zasady wychowania. W Sparcie wszystkie ulice biegną albo w górę, albo w dół. Jest przyjemnie. To małe miasto bez tłoku i nadmiernego hałasu cywilizacji. Dojechałam tu z Aten bezpośrednim autobusem.

Na szczęście jest Mistra - niemal kompletne zachowane miasto w stylu bizantyjskim, wybudowane na stromych zboczach góry w połowie XIII w. Pełniła rolę stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego, gdy Konstantynopol przeżywał upadek, była centrum kulturalnym i intelektualnym. Mieszkał tu np. filozof Gemisthus Plethon, który na długo, długo przed oświeceniem postulował, aby rozum stał na równi z religią - takie poglądy nie spotkały się ani z akceptacją, ani choćby z obojętną tolerancją - eskomunikowali go. Zaś na jeszcze dłużej przed Marksem - aby ziemię oddawać pracownikom. Taki był.

Zwiedzanie Mistry oznacza wchodzenie na dość konkretną górę. Na samym jej szczycie stał zamek. Po zamku zostały rozciągające się stamtąd przepiękne widoki na okolicę. Natomiast niektóre budynki klasztorne, zdaje się, są nadal zamieszkałe.

W małej greckiej tawernie, jedząc tubylcze frykasy - grecką sałatkę i makaron z serem, przeczekałam chwilowy deszcz, zanim poszłam w góry. Spędziłam w nich trzy ekscytujące dni, by znów wylądować w Sparcie.

Lokalizacja:

Sparta,
MIstra, Nowa Mistra, Gythion, Gerolimenas, Vathia, Porto Kagio, Kokkinogia

Półwysep Mani, Przylądek Tenaron

Peloponez

Grecja

Date:

16-20 czerwca 2022 r.

Charakterystyczną, niska zabudowa i wszechobecne rolety (fot. Ewa Chwałko)

Sparta w cieniu Tajgetu (fot. Ewa Chwałko)

Wszechobecne gaje oliwne (fot. Ewa Chwałko)

Mistra. Zachowało się tu właściwie kompletne miasto bizantyjskie (fot. Ewa Chwałko)

Zabytki Mistry. Hagia Sofia (fot. Ewa Chwałko)

Zabytki Mistry. To jeden z licznych tam klasztorów (fot. Ewa Chwałko)

Zachowane freski w Mistrze. Całe wzgórze stanowi wielkie muzeum architektury otwarte dla zwiedzających i eldorado dla archeologów (fot. Ewa Chwałko)

Peloponez w pojedynkę i z namiotem (fot. Ewa Chwałko)

Githion (fot. Ewa Chwałko)

Następnego dnia przejechałam lokalnym autobusem do Gythionu, gdzie znalazłam miejsce na bardzo zadbanym i dobrze zorganizowanym kempingu (11 euro). Popływałam w słonych wodach Morza Egejskiego i odpoczęłam, by następnego dnia dotrzeć na południowy kraniec greckiego świata - Przylądek Tenaron. To tu znajdują się starożytne bramy Hadesu. To tu Herkules przyszedł po Cerbera, aby wykonać zleconą mu dwunastą pracę i to tędy Orfeusz wyprowadzał do żywych ukochaną Eurydykę, ale nie zdołał się nie odwrócić. Gdyby ta otchłań rozstąpiła się, nie zawahałabym się wejść i nie wyszłabym stamtąd sama...

Od Gythionu ciągnie się Półwysep Mani, zakończony przylądkiem Matapan Thenaron). Wyszukiwałam tu wieży mieszkalnych, czyli właściwie fortów, w których od XIV w. mieszkali członkowie walczących ze sobą rodów. Arystokraci manijscy rozwinęli tradycję krwawej wendety. Wedle zasad należało zrównać z ziemią wieżę przeciwnika i zabić wszystkich mężczyzn. Takie wojny potrafiły trwać kilkanaście lub kilkadziesiąt lat.

Góry Tajget - ich niedostępność opisałam wcześniej - stanowiły naturalną barierę przed wpływami z zewnątrz, tu też chronili się najróżniejsi uciekinierzy i swoje lokum mieli piraci greccy. Taki koniec świata.

W tawernie tuż przy dróżce wiodącej na szpic przylądka zjadłam swoją najlepszą w życiu pieczoną wieprzowinę i poprosiłam o miejsce na rozbicie namiotu. Choć wszędzie rozciągają się puste przestrzenie, to porastająca je kolczasta roślinność uniemożliwia swobodne rozlokowanie się z namiotem.

Cała ludność półwyspu - wraz z piratami i zjednoczonymi klanami - rozpoczęła wojnę o niepodległość Grecji w połowie XIX w. Mało kto wie, że Grecja pozostawała pod zaborem tureckim przez 400 lat. My, w Polsce widzimy różnice pomiędzy ziemiami należącymi do trzech różnych zaborców, którzy wycinali nam polskość na różne sposoby przez 123 lata, a potem jeszcze przez 50 lat okupacji sowieckiej. A tam? 400 lat. Co oni muszą czuć?

W każdym razie dzisiaj Mani dość się wyludniło, większość wiosek jest już niezamieszkała, więc jeśli ktoś marzy o tym, aby rzucić wszystko i wyjechać w Bieszczady, to Mani jest akuratne a Tajgetos spełnią oczekiwania.

Wschodnie wybrzeże Półwyspo Mani, czyli wyjście na Morze Egejskie(fot. Ewa Chwałko)

Kemping - namioty w cieniu drzew oliwnych (fot. Ewa Chwałko)

Wioska Gerolimenas (fot. Ewa Chwałko)

Starożytne wieże mieszkalne we wsi Vathia (fot. Ewa Chwałko)

Nowe domy nawiązują do dawnych wież mieszkalnych. Ma to sens nie tylko z uwagi na utrzymanie spójności architektury krajobbrazu oraz tradycję, ale także ze względów praktycznych - grube kamienne mury oraz małe okna utrzymują we wnętrzach chłód i dają schronienie przed palącym słońcem (fot. Ewa Chwałko)

To prawdziwy koniec świata. Tu wiele rzeczy jest "last"" (fot. Ewa Chwałko)

Porto Kagio - ukryta wśród klifów zatoczka (fot. Ewa Chwałko)

Bramy Hadesu (fot. Ewa Chwałko)

Klif. Po lewej w dole bramy Hadesu, po prawej - pływałam o zmierzchu (fot. Ewa Chwałko)

Droga na przylądek Tenaron (fot. Ewa Chwałko)

Latarnia morska na przylądku Tenaron (fot. Ewa Chwałko)

Sam szpic przylądka Tenaron. Po wschodniej stronie Morze Egejskie, po zachodniej - Morze Jońskie (fot. Ewa Chwałko)

To była czyjaś świątynia. Pozostał fragment mozaiki na posadce i... moc tego miejsca(fot. Ewa Chwałko)

Na Przylądku Tenaron. W końcu muszę pokazać, że ja też jestem na tej wycieczce a nie tylko mój plecak (fot. Ewa Chwałko)

Jemu się nigdzie nie spieszy (fot. Ewa Chwałko)

Góry Tajget spływają wprost do morza (fot. Ewa Chwałko)

Zwarta i ostra roślinność powoduje, że spacer górami na Półwyspie Mani jest praktycznie niemożliwy, nie ma ścieżek (fot. Ewa Chwałko)

Co tu może rosnąć? Kolce wystawione do słońca (fot. Ewa Chwałko)

Jest pięknie (fot. Ewa Chwałko)

Opuszczona surowa ziemia (fot. Ewa Chwałko)

Pustą muszę zasiedliły ukwiały (fot. Ewa Chwałko)

Kamienista plaża pod Githionem (fot. Ewa Chwałko)

Brak przymusu i pośpiechu oraz celebracja chwili - to jest piękne(fot. Ewa Chwałko)

Gdy zeszłam z tych gór i pojechałam do Gythionu, od starożytności do czasów nowożytnych pełniącego rolę portu a teraz to po prostu turystycznego miasteczka, coś rzuciło mi się w oczy. Malownicze XIX-wieczne domki poukładane na wzgórzach jeden nad drugim. Niby pięknie, a jednak coś tu poszło nie tak.

Wąziutkie chodniki po tylko jednej stronie ulicy mają krawężniki wysokie na 20 cm, wózki z dziećmi albo inwalidzkie są bez szans.

Huk aut i motocykli w Atenach, do których wróciłam autobusem, aby już też wracać do domu, wydał mi się nie do wytrzymania. Wszędzie zawalone kubły na śmieci, kraty w sklepowych witrynach, grube łańcuchy. Całe ulice w graffiti. Coś tu poszło nie tak.

Na Akropolu jak nad Morskim Okiem w słoneczne niedzielne południe, bo przecież liczni zagraniczni turyści właśnie to chcą oglądać. Wielu strażników pilnuje, żeby nie dotknąć olbrzymiej doryckiej kolumny z różowego marmuru, ale z kosza wysypują się plastikowe butelki.

To jest kraj, w którym cudnie kwitną burgenwille, oleandry, a pelargonie są tu tak wielkie jak u nas forsycje, ale co z tego, skoro większość ogrodów jest tu masakrycznie zaniedbana. A dojrzewające pomarańcze rozplaskują się na ulicy. Marazm. Antyczne zabytki, poza stolicą, wydają się celowo porzucone, jakby Grecy uprawiali autosabotaż. Tak jakby cała potężna starożytność przytłaczała ich i przesłaniała pełną innych problemów współczesność.

Chyba trudno im być potomkami Sokratesa, Leonidasa, Sofoklesa, Peryklesa i jeszcze do tego Herkulesa i wszystkiego, co napisał Homer. Sprawdziłam, Grecja przystąpiła do Unii w 1981 r., ulice miast są tak podziurawione jak u nas w 1981 r.

Melina Mercouri - już nieżyjąca grecka artystka i minister kultur napisała: "Urodzić się Grekiem to klątwa. Większość ludzi uważa, że jako Grek własnymi rękami budowałeś Akropol, wyrocznię w Delfach i starożytne teatry, że to ty pomogłeś wymyślić demokrację. Doprowadza mnie do szału to, jak mało na świecie wiadomo o naszej nowożytnej historii. Ludziom wydaje się, że Perykles umarł zaledwie wczoraj i że Ajschylos nadal piszę swoje sztuki. Bardzo rzadko spotykam kogoś, kto wie, że przez czterysta lat byliśmy pod turecką okupacją i że w końcu postanowiliśmy z nią walczyć" - cyt. za znakomitą książką Dionisosa Sturisa "Grecja. Gorzkie pomarańcze" 2013.

W 2011 i 2012 przez Grecję przetoczyła się fala protestów, kryzys był tak wielki, że ludzie wyszli na ulicę a na placu Syntagma (Konstytucji), na którym wysiaduje zakochana młodzież, wisiała nawet szubienica a policja pałowała demonstrantów.

"- Wszyscy nasi politycy to złodzieje, przez całe lata kradli i oszukiwali. Nie wierzymy w ani jedno ich słowo. Jeśli oni zostaną u władzy, kryzysy będą wracały co chwila" - notował opinie społeczne polski dziennikarz greckiego pochodzenia Sturis.

Grecy nie chcieli oszczędzania, chcieli zachować swój poziom i styl życia - na niekończącym się kredycie.

Inna sprawa to nielegalni emigranci z Afryki. Grecy mają problem - czy pozwolić im tonąć w Morzu Śródziemnym, czy w rzece, gdy próbują przekroczyć granicę przez Turcję? Unia domaga się szczelności granic i humanitaryzmu. Grecy pytają o granice hipokryzji.

To wszystko i tak minie.

Teatr grecki - jeden z trzech starożytnych zabytków w Gythionie, ponoć z zachowanymi w komplecie ławkami. Nie obejrzymy - za kratami, chaszczami i śmieciami(fot. Ewa Chwałko)

Starożytny budynek municypialny za Gythinem - cały w chaszczach, nie da się dojść (fot. Ewa Chwałko)

Ateny widziane z Akropolu - morze miasta (fot. Ewa Chwałko)

Teatr Dionizosa na Akropolu - ten akurat piękny (fot. Ewa Chwałko)

Ateny - widok sklepów za ordynarnymi kratam pozamykanymi łańcuchami nie jest wyjątkowy i rzadki (fot. Ewa Chwałko)

Ateny. Niekończąca się rzeka aut. Nie ma zasady, że pieszy zbliża się do krawężnika i wszystko staje. Jest zasada, że pieszy musi sobie poradzić. Taksówki żółte jak kurczaki (fot. Ewa Chwałko)